Salhaketa-Arabak, Preso eta Senideei Laguntzeko eta haien eskubideak urratu direla salatzeko Elkartea, jakin zuen Arabako espetxean zegoen 67 urteko G.B. presoa Gasteizko Santiago Ospitalean sartu zutela 2020ko apirilaren 6an, ebakuntza kirurgikoa egiteko. Handik bi egunera hil zen, jarraian azaltzen diren gertakarien arabera.

Egitateak
Ertzaintzaren informazioaren arabera, erizain bati aurre egin zion, eta poliziaren zaintzak gogor jardun zuen haren defentsan. Liskar bat izan zen presoaren eta poliziaren artean, eta Ertzaintzak bere defentsak erabili behar izan zituen, besoak eta hankak kolpatuz, Eusko Jaurlaritzaren 2020/05/18ko txostenaren arabera, kide horiei lesioak eraginez. Bi egun geroago, aldez aurretik programatutako kirurgian ebakuntza egin gabe, G.B Santiago Ospitalean hil zen.

Salhaketa-Arabak ezin izan zuen informazioa kontrastatu Gasteizko Ospitaleko, Instrukzioko Epaitegiko eta hedabideetako isiltasunaren aurrean. Hori dela eta, eta ustezko gertakarien larritasuna ikusita, Salhaketa-Araba Elkarteak Fiskaltzari jakinarazi zizkion, jardun zuen poliziaren balizko erantzukizun administratiboak eta/edo penalak ikertzeko eta argitzeko. Fiskaltzak, 2020ko urriaren 9an, ebazpena eman zuen, esanez bere ikerketetan ez zegoela legez kontrako zigor kasurik, eta eginbideak artxibatu zituen.

Kasuaren prozesua.
Salhaketa-Arabak EH-Bilduri hitz egin zion, Legebiltzarrean Eusko Jaurlaritzako Segurtasuneko sailburuari (Beltrán anderea) zenbait galdera egin ziezaion, gertakariak argitzeko. Legebiltzarkideak jasotako erantzunak ez zien erantzunik ematen agenteak emandako ala ez emandako indarrari buruz egindako galdera jakin batzuei. Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailak adierazi zuen pazienteak erizain bati eraso ziola, ertzainak erizainaren defentsan jardun zuela, eta biek, presoak eta ertzainak, lesio arinak izan zituztela. Segurtasun Sailak ez du espedienterik ireki. Segurtasun Sailaren arabera, ez dago jasota ospitaleak G.B.ren heriotzari buruz egindako txosten medikorik, eta hori ez dator bat Fiskaltzarekin, hark baieztatu baitu autopsia egin ziotela 2020/04/23an.

Uztailaren 1eko 1/2020 Legearen bidez, Euskal Autonomia Erkidegoko Polizien Gardentasunerako eta Kontrolerako Batzordea sortu zen, poliziaren zaintzapean pertsonen heriotza edo lesio larriak eragin zituzten gertakariak ikertzeko. Baina 20/05/18an Batzorde hori oraindik izendatu gabe zegoen, eta ondoren ez zuen G.B. jaunaren heriotzari buruzko txostenik egin.

Salhaketa-Arabak babesa eskatu zion Arartekoari, eta ezagututako gertakariak azaldu zizkion. Erakunde horrek informazioa eskatu zion Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailari 2020/04/29an, eta hainbat gomendio eman zituen presoaren heriotza poliziaren zaintzapean ikertzeko.

Arartekoak egiaztatu du Segurtasun Sailak ez duela erabilitako indarrari buruzko xehetasunik ematen, eta, beraz, berriro eskatu dio sail horri kasuari buruzko informazioa, dokumentazioa eta atestatuak.

Segurtasun Sailak honela erantzuten dio: “Ertzaintzak ez du diziplina-prozedurarik hasi, ez eta barne-ikerketarik ireki ere, poliziaren jokabideak ez baitu inolako gaitzespenik merezi; erabilitako indarraren erabilera proportzionala izan zen nagusi hierarkikoen arabera; ez dago elementu objektiborik pentsatzeko heriotzak – liskarra izan eta bi egunera – zerikusia zuenik haren heriotzarekin”. Segurtasun Sailak ez dio Euskal Autonomia Erkidegoko Arartekoari jakinarazi Arartekoak planteatu zizkion gainerako gaiei buruz, baina Ertzaintzaren bulegoetara joatera gonbidatzen du, dagozkion egiaztapenak egitera, eta ez dio arrazoirik ematen laguntzaeskaera betetzea eragozteko, ezta bere jokabidea justifikatzeko ere.

Arartekoaren ustez, erantzun horien aurrean, legez sortutako Euskal Autonomia Erkidegoko Poliziaren Kontrol eta Gardentasun Batzordea, behartuta dago, ofizioz, poliziaren zaintzan zehar pertsona baten heriotza edo lesio larriak gertatu diren gertakariak aztertzera. Arartekoak adierazten du Segurtasun Sailak ez dituela gertakariak ikertu, ezta gabezia hori justifikatu ere, baloratu ahal izateko behar den zehaztasunarekin, eta horrek zalantzak sortzen dituela polizia jarduleak erabilitako hertsatzeko bitartekoei buruz.

Arartekoak Segurtasun Sailaren jokabidea honela definitzen du, hau da, bere babespean hartzen dituen herritarrak babesteko eginkizunak oztopatzea besterik ez duela egiten. Eta jarrera hori baino larriagoa dena, ohikoa da antzeko eskaeren aurrean.
Arrazoi horiengatik, Arartekoak gomendio berriak ematen dizkio Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailari: 1) Santiago Ospitalean Ertzaintzaren zaintzapean dagoen G.B. presoaren heriotza iker dezala; 2) esku hartzen duten poliziek, arauzko armaren erabilerari buruzko informazioa eman dezala; 3) Arartekoak emandako Gomendioak betetzeko beharrezko
mekanismoak ezar ditzala.

Arartekoak Segurtasun Sailaren jokabidea honela definitzen du, hau da, bere babespean hartzen dituen herritarrak babesteko eginkizunak oztopatzea besterik ez duela egiten. Eta jarrera hori baino larriagoa dena, ohikoa da antzeko eskaeren aurrean. Arrazoi horiengatik, Arartekoak gomendio berriak ematen dizkio Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailari:

1) Santiago Ospitalean Ertzaintzaren zaintzapean dagoen G.B. presoaren
heriotza iker dezala;

2) esku hartzen duten poliziek, arauzko armaren erabilerari buruzko
informazioa eman dezala;

3) Arartekoak emandako Gomendioak betetzeko beharrezko
mekanismoak ezar ditzala.

Horregatik itxi da Salhaketa-Arabak bere garaian egindako kexa-espedientea.

Deskribatutako gertakarien aurrean, Salhaketa-Arabak uste du Segurtasun Sailak jardunbide txarrak egin dituela Arartekoarekin, eta Ertzaintzaren jarduera behar bezala ez kontrolatzea gertatu ahal izan dela.